Ho gà là bệnh truyền nhiễm cấp tính có khả năng lây lan nhanh qua đường hô hấp. Bệnh ho gà có thể gặp ở mọi lứa tuổi, nhưng thường gặp và nguy hiểm nhất là ở trẻ sơ sinh. Tuy nhiên, nhiều người vẫn còn chưa hiểu rõ về bệnh ho gà và những biến chứng nghiêm trọng của bệnh. Trong bài viết này, 3T Pharma sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về bệnh ho gà.

Bệnh ho gà, những điều cần biết!

1. Bệnh ho gà là gì?

Cục Y tế Dự phòng, Bộ Y tế định nghĩa: “Ho gà là một bệnh nhiễm khuẩn cấp tính đường hô hấp, thường xảy ra ở trẻ nhỏ. Khởi đầu của bệnh có thể không sốt hoặc sốt nhẹ, có viêm long đường hô hấp trên, mệt mỏi, chán ăn và ho. Cơn ho ngày càng nặng và trở thành cơn ho kịch phát trong 1-2 tuần, kéo dài 1-2 tháng hoặc lâu hơn.”

Theo thống kê của WHO (Tổ chức Y tế Thế giới), hằng năm trên Thế giới có khoảng 30-50 triệu trường hợp mắc bệnh ho gà. Trong đó, có đến 300.000 ca tử vong, phần lớn các ca tử vong là trẻ nhỏ, trẻ dưới 1 tuổi.

Bệnh ho gà khi được phát hiện và điều trị sớm, bệnh nhân thường có dấu hiệu đáp ứng tốt với thuốc và có sự cải thiện chỉ sau 5 ngày. Tuy nhiên, nếu phát hiện muộn, bệnh ho gà có thể gây biến chứng nghiêm trọng, gây suy hô hấp và đe dọa tính mạng.

2. Nguyên nhân gây bệnh ho gà

Vi khuẩn Bordetella Pertussis thuộc họ Bordetella là tác nhân gây bệnh ho gà. Đây là dạng trực khuẩn có hai đầu nhỏ, kích thước rất nhỏ, không di động, gram âm (-). Nghiên cứu cho thấy, loại vi khuẩn này phát triển nhanh chóng trong môi trường Bordet – Gengou có thành mạch máu và một số lạc khuẩn điển hình. Tuy nhiên, vi khuẩn gây bệnh ho gà có sức đề kháng yếu, chỉ tồn tại được khoảng 1 giờ trong môi trường tiếp xúc trực tiếp với nhiệt độ, ánh sáng mặt trời hoặc thuốc sát khuẩn.

Đường lây bệnh ho gà chủ yếu qua đường hô hấp hoặc tiếp xúc trực tiếp qua nước bọt khi người nhiễm vi khuẩn nói chuyện hoặc tiếp xúc với đồ vật bị nhiễm dịch tiết đường hô hấp của người bệnh.

Mọi lứa tuổi đều là đối tượng có nguy cơ mắc ho gà. Tuy nhiên, có hơn 90% số ca mắc ho gà là trẻ dưới 1 tuổi chưa tiêm phòng hoặc tiêm chưa đủ 3 mũi cơ bản. Trẻ càng nhỏ khi mắc bệnh ho gà thì nguy cơ bệnh càng nặng và càng nhiều biến chứng.

3. Triệu chứng của ho gà

Sau khoảng 5-10 ngày từ khi nhiễm khuẩn, bệnh bắt đầu có những triệu chứng đầu tiên. Các triệu chứng này thường là đau họng, ho, sốt nhẹ và cảm lạnh. Điểm đặc biệt ở bệnh ho gà là cơn ho sẽ ngày càng nặng, tạo thành cơn ho kịch liệt, diễn ra trong 1-2 tuần , có thể kéo dài 1-2 tháng hoặc lâu hơn tùy thuộc vào cách điều trị và thể trạng sức khỏe của người bệnh. Hơn nữa, trẻ mắc ho gà khi ho thường ho rũ rượu không kiểm soát, thở rít như tiếng gà gáy. Các cơn ho thường đi kèm với nhiều đờm, dãi và nôn mửa.

Theo Cục Y tế Dự phòng, dựa vào diễn tiến bệnh, thứ tự xuất hiện và mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng, bệnh ho gà được chia thành 4 giai đoạn:

Thời kỳ ủ bệnh

Giai đoạn ủ bệnh dao động trong khoảng từ 6-20 ngày. Chủ yếu rơi vào khoảng 9-10 ngày. Thời gian này, bệnh nhân chưa có bất kỳ triệu chứng bất thường nào.

Thời kỳ khởi phát (khoảng 1-2 tuần)

Giai đoạn khởi phát của bệnh ho gà kéo dài khoảng 10-14 ngày. Các triệu chứng bắt đầu xuất hiện ở mức độ nhẹ, dễ nhầm lẫn với các bệnh viêm đường hô hấp khác như sốt nhẹ, chảy nước mắt, sổ mũi, hắt hơi, chán ăn, mệt mỏi, khàn tiếng. Đặc biệt, cơn ho sẽ trở nặng hơn ở cuối giai đoạn khởi phát bệnh.

Các triệu chứng của ho gà

Thời kỳ toàn phát (khoảng 2-3 tuần)

Ở giai đoạn toàn phát, các triệu chứng của bệnh ho gà đã xuất hiện một cách rõ rệt và nặng hơn rất nhiều:

• Ho: Người bệnh ho rũ rượi thành các cơn ho, trung bình 15-20 tiếng ho/cơn, tiếng ho càng lúc càng yếu và giảm dần. Đối với trẻ nhỏ, cơn ho liên tiếp khiến trẻ trở nên yếu dần, nếu việc ho diễn ra dồn dập có thể dẫn đến tình trạng ngưng thở do thiếu oxy, mắt đỏ, da tím tái, nổi tĩnh mạch cổ kèm theo chảy nước mắt, nước mũi.
• Thở rít: Sau cơn ho hoặc xen kẽ mỗi tiếng ho sẽ xuất hiện tiếng rít giống tiếng gà. Riêng trẻ dưới 6 tháng tuổi, hiếm khi nghe thấy tiếng rít trong cơn ho.
• Có đờm: Người bệnh thường sẽ khạc ra đờm trắng, màu trong, dính và có chứa vi khuẩn gây bệnh sau mỗi cơn ho.
• Nôn mửa: Đây là một trong những biểu hiện đặc trưng của bệnh ho gà trong giai đoạn toàn phát. Bởi các cơn ho có thể khiến thức ăn trong dạ dày bị đẩy ngược lên cổ họng gây nôn.

Thời kỳ lui bệnh

Người bệnh khi được điều trị và chăm sóc đúng cách, thường bắt đầu từ tuần thứ 4 từ khi bệnh khởi phát, các triệu chứng của bệnh ho gà sẽ được cải thiện và dần biến mất hoàn toàn. Cơn ho giảm dần, nhưng có thể mất một khoảng thời gian khá lâu sau đó để hết hẳn. Một số trường hợp cơn ho tái phát trở nặng gây viêm phổi.

Đăng ký tư vấn ngay tại đây để được tư vấn miễn phí nhé!

4. Các biến chứng của ho gà

Bởi người bệnh phát hiện bệnh muộn, điều trị không kịp thời hoặc do phát sinh bội nhiễm do chăm sóc, bệnh ho gà có thể biến chứng thành nhiều bệnh nguy hiểm và gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe như:

4.1. Ho gà có thể gây viêm phổi – viêm phế quản

Biến chứng viêm phổi – viêm phế quản thường xảy ra ở trẻ sơ sinh, trẻ bị suy dinh dưỡng hay có sức đề kháng yếu. Biến chứng có thể xuất hiện từ tuần thứ 2 sau khi các cơn ho xuất hiện, gây nên các triệu chứng sốt cao kéo dài, mệt mỏi, da tái xám, khi bệnh tiến triển nặng, trẻ có thể thất khó thở.

4.2. Suy hô hấp nếu không chữa kịp thời

Bệnh ho gà ở trẻ sơ sinh xảy ra ở mức độ nghiêm trọng có thể gặp phải biến chứng suy hô hấp. Biến chứng này khiến trẻ tăng cân bất thường, phù mặt và chân, tăng huyết áp, mạch đập nhanh, nổi tĩnh mạch cổ và có thể suy tim, gan to…

4.3. Bệnh não do thiếu oxy trong quá trình suy hô hấp

Suy hô hấp do ho gà có thể gây tổn thương hệ thần kinh và một số bệnh lý về não nghiêm trọng như viêm não, xuất huyết não, phù não… Các tổn thương này có thể xuất hiện từ tuần đầu tiên khi trẻ xuất hiện các cơn ho gà với các triệu chứng như sốt cao đột ngột, da xám, môi tím, chân tay lạnh, xuất hiện co giật… Khi có các biểu hiện này, bệnh nhân có nguy cơ tử vong cao, cần đưa đến bệnh viện cấp cứu ngay lập tức.

Các biến chứng của bệnh ho gà khi không điều trị kịp thời

4.4. Một số biến chứng khác của bệnh ho gà

Ngoài các biến chứng trên, bệnh ho gà có thể gây nên một số biến chứng khác như xuất huyết kết mạc, tràn khí màng phổi, sa trực tràng, viêm tai giữa, động kinh, chậm phát triển trí tuệ, thoát vị rốn và trực tràng… Do đó, việc phát hiện và điều trị bệnh ho gà sớm là rất cần thiết.

5. Chẩn đoán bệnh

Nếu trẻ có các dấu hiệu của bệnh ho gà hoặc nghi ngờ mắc ho gà, cha mẹ nên đưa trẻ đến bệnh viện để được thăm khám càng sớm càng tốt. Bên cạnh việc thăm khám lâm sàng và các thông tin về tiền sử bệnh của trẻ, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện một số xét nghiệm khác để chẩn đoán bệnh chính xác:

• Xét nghiệm dịch hầu họng.
• Xét nghiệm máu.
• Chụp X-quang ngực.

6. Cách điều trị ho gà 

Bệnh ho gà được điều trị chính bằng thuốc kháng sinh. Kháng sinh không chỉ rút ngắn thời gian nhiễm trùng mà còn giúp ngăn chặn bệnh lây lan sang người khác. Một số loại thuốc kháng sinh có thể được sử dụng trong điều trị ho gà như Azithromycin, Clarithromycin, Trimethoprim – Sulfamethoxazole.

Đối với trường hợp trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ mắc ho gà, cần được nhập viện để được điều trị tích cực khi có các triệu chứng nặng như khó thở, ngưng thở, mất nước hay có nguy cơ mắc các bệnh nghiêm trọng khác liên quan đến hệ hô hấp như viêm phổi. 

Tại bệnh viện, trẻ sơ sinh được hút mũi để thông thoáng đường thở, cùng với đó là được theo dõi chặt chẽ diễn biến bệnh và hỗ trợ thở oxy khi cần thiết. Đối với trẻ có dấu hiệu mất nước, khó ăn uống, bác sĩ có thể chỉ định truyền dịch theo đường tĩnh mạch.

Đối với các trường hợp điều trị bệnh ho gà tại nhà, cha mẹ cần lưu ý tuân thủ đúng theo chỉ dẫn của bác sĩ, không tự ý cho trẻ dùng thuốc, dùng sai liều hay ngưng dùng thuốc khi không có sự đồng ý của bác sĩ. Nếu có bất kỳ thay đổi nào, tốt nhất cha mẹ nên tham khảo ý kiến bác sĩ để tránh các biến chứng không mong muốn.

Trong quá trình phục hồi và điều trị bệnh, trẻ cần được nghỉ ngơi nhiều hơn trong không gian thoáng mát, yên tĩnh, tránh tiếp xúc với khói bụi, đặc biệt là khói thuốc lá. Để giúp trẻ cảm thấy thoải mái hơn, cha mẹ có thể dùng máy tạo độ ẩm để làm mát không khí, giúp làm dịu phổi và giảm kích thích đường thở.

7. Hướng dẫn phòng ngừa ho gà

Tiêm phòng

Việc duy trì lịch tiêm phòng đầy đủ và đúng lịch là cách tốt nhất và hiệu quả nhất khi phòng ngừa bệnh ho gà. Hơn nữa, vaccine còn giúp kiểm soát bệnh và tránh biến chứng nặng cho người mắc. 

Một số loại vaccine phòng bệnh ho gà phổ biến hiện nay như:

• Vaccine 6in1 Hexaxim (Pháp) hoặc Infanrix Hexa (Bỉ): Có tác dụng phòng 6 bệnh gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, viêm gan, Hib. Dùng cho trẻ từ 2-24 tháng tuổi.
• Vaccine 5in1 Pentaxim (Pháp): Có tác dụng phòng 5 bệnh gồm bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt, Hib. Dùng cho trẻ từ 2-24 tháng tuổi.
• Vaccine 4in1 Tetraxim (Pháp): Phòng 4 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván, bại liệt. Dùng cho trẻ từ 2 tháng đến 13 tuổi.
• Vaccine Adacel (Canada): Có tác dụng phòng 3 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván. Dùng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn dưới 64 tuổi. Vaccine gồm 1 mũi và được nhắc lại sau 10 năm.
• Vaccine Boostrix (Bỉ): Có tác dụng phòng 3 bệnh: bạch hầu, ho gà, uốn ván. Dùng cho trẻ từ 4 tuổi trở lên và người lớn. Vaccine gồm 1 mũi và nhắc lại sau 10 năm.

Phòng ngừa ho gà bằng cách tiêm vắc xin định kỳ

Giữ vệ sinh sạch sẽ

Để phòng ngừa bệnh ho gà, khu vực sống, nhà ở, phòng học, trường học, khu vui chơi… cần đảm bảo vệ sinh sạch sẽ, thông thoáng và có đủ ánh sáng mặt trời. Các vật dụng trong nhà, nhất là các đồ dùng cá nhân cần được vệ sinh bằng dung dịch vô khuẩn hằng ngày.

Đối với trẻ nhỏ, bên cạnh việc giữ vệ sinh, trẻ cần được hướng dẫn rửa tay bằng xà phòng đúng cách, nhất là sau khi đi vệ sinh và trước khi ăn. Khi ho, hắt hơi, trẻ cần lấy tay che miệng và mũi lại, sau đó rửa sạch tay. Đồng thời, trẻ cần hạn chế đưa tay lên mắt, mũi, miệng…

Thiết lập chế độ dinh dưỡng hợp lý

Các chuyên gia khuyến cáo, trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ nên được nuôi bằng sữa mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu đời. Đây là nguồn dinh dưỡng lý tưởng, cung cấp kháng thể cho trẻ, từ đó, giúp trẻ phát triển khỏe mạnh, tránh mắc các bệnh vặt.

Đối với trẻ lớn hơn, ho gà có thể khiến trẻ nôn nhiều, khó ăn uống. Do đó, cha mẹ nên chia nhỏ các bữa ăn hằng ngày cho trẻ, khuyến khích trẻ uống nhiều nước hơn. Trong trường hợp trẻ nôn liên tục, có dấu hiệu mất nước như khát nước, lưỡi khô, mắt trũng sâu, khó chịu, khóc không có nước mắt… cha mẹ cần đưa trẻ đến bệnh viện để được hỗ trợ tích cực.

Bên cạnh đó, việc thực hiện chế độ dinh dưỡng đầy đủ, khoa học sẽ giúp hệ miễn dịch của trẻ khỏe mạnh, giảm nguy cơ mắc bệnh. Trẻ nên ăn đủ 4 nhóm chất cần thiết cho sự phát triển của cơ thể như chất đạm, chất béo, đường bột, vitamin và khoáng chất. Đặc biệt, cha mẹ nên bổ sung thêm nhiều rau xanh và trái cây tươi trong các bữa ăn hằng ngày cho trẻ. Thức uống có cồn, nước ngọt, các chất kích thích, thức ăn nhiều dầu mỡ… gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe, cha mẹ nên hạn chế các loại thực phẩm này.

8. Kết luận

Ho gà là một bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, đặc biệt đối với trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Bệnh có thể gây ra nhiều biến chứng nghiêm trọng nếu không được điều trị kịp thời. Cách tốt nhất để phòng ngừa bệnh ho gà là tiêm phòng đầy đủ vắc-xin. Hãy đưa trẻ đi tiêm phòng theo đúng lịch để bảo vệ sức khỏe cho bé và cộng đồng. Ngoài ra, việc chăm sóc vệ sinh cho bé sạch sẽ và bổ sung một chế độ dinh dưỡng hợp lý cũng rất cần thiết trong việc phòng tránh ho gà ở trẻ.

Trên đây là toàn bộ thông tin về bệnh ho gà là gì? Hy vọng sau bài viết này, cha mẹ đã có thể bổ sung cho mình những kiến thức quan trọng nhất về bệnh ho gà và cách để bảo vệ sức khỏe cho bản thân cũng như các thành viên trong gia đình. Nếu còn bất kỳ thắc mắc nào cần giải đáp, vui lòng liên hệ với 3T Pharma qua hotline 087 637 8866 để được hỗ trợ nhanh nhất nhé.